Op dit moment wordt de dialoog gevoerd over de toekomst van eerstelijnszorg in 2030. Als basis daarvoor dient het discussiedocument (2.0) – visie versterking organisatie eerstelijnszorg 2030, dat nu ter consultatie langs verschillende partijen gaat. Het is dus een discussiedocument, dat nadrukkelijk nog niet de visie op de eerstelijnszorg in 2030 is, maar een tussenproduct op weg naar die visie. Eind dit jaar moet de visie gereed zijn. Maar hoe verhouden deze visie en het IZA (Integraal Zorg Akkoord) zich tot elkaar en waarheen beweegt de eerstelijnszorg? Daarover gaat deze blog. Voor de leesbaarheid van deze blog verkorten wij de titel van het discussiedocument in: Visie eerstelijnszorg 2030.
IZA en Visie eerstelijnszorg 2030
De visie eerstelijnszorg 2030 is tot stand gekomen na een periode van intensieve overleggen op bureau- en bestuurlijk niveau met alle betrokken landelijke partijen in het kader van het IZA. In het document wordt beschreven hoe de eerstelijnszorg ons zorgstelsel houdbaar en bestendig houdt. Of, zoals het in het IZA staat: “Borging van houdbaarheid van het stelsel begint bij het toekomstbestendig maken en organiseerbaar houden van de eerste lijn”.
Belang van eerstelijnszorg en de uitdagingen
Burger en gezondheidszorg treffen elkaar vaak voor het eerst in de eerstelijnszorg, die vervolgens een groot deel van de zorgvragen, veelal monodisciplinair, zelf beantwoordt. Bij het doorverwijzen van specialistische zorgvragen speelt de eerstelijnszorg een spilfunctie. Dit is cruciaal voor het toegankelijk en betaalbaar houden van de gezondheidszorg in Nederland.
De zorg staat steeds meer onder druk. De komende jaren stapelen de uitdagingen zich op; van toenemende vergrijzing en complexere gezondheidsproblemen tot een tekort aan zorgpersoneel. Deze ontwikkelingen raken de eerstelijnszorg nadrukkelijk. De toegankelijkheid en kwaliteit van zorg wordt hierdoor bedreigd.
Missie eerstelijnszorg 2030
De missie van de eerstelijnszorg 2030 wordt als volgt geformuleerd: ‘De eerstelijnszorg is duurzaam toegankelijk en draagt bij aan een betere balans tussen gezondheid en ziekte voor iedereen. Eerstelijnszorg is persoonsgericht en aangepast op de gezondheidsvaardigheden van de burger. De zorg is gebaseerd op de principes van passende zorg. De beschikbare capaciteit en financiële middelen worden op de meest doelmatige manier ingezet. Dit doen zorgprofessionals in nauwe samenwerking met het sociaal domein, tweedelijnszorg en langdurige zorg’.
Het moet in 2030 voor burgers helder zijn wat de eerstelijnszorg kan betekenen op het gebied van zorg en gezondheid en welke verantwoordelijkheid burgers daarin zélf hebben. Burgers moeten in 2030 meer eigen verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid. De mate van verantwoordelijkheid hangt af van de eigen gezondheidsvaardigheden. Niet iedere gezondheidsvraag zal worden beantwoord door de eerstelijnszorg; zorgprofessionals zullen op hun beurt een zorgvuldige afweging maken bij de vragen die aan hen worden gesteld. Daarbij moet er aandacht zijn voor achterliggende problematiek en voor niet uitgesproken vragen. Voorkomen, de-escaleren, vergroten van eigen regie en gezondheidsvaardigheden van burgers zijn belangrijke componenten in de eerstelijnszorg van 2030.
Visie eerstelijnszorg 2030 - invulling
Ook in de toekomst zal de eerstelijnszorg het overgrote deel van de zorgvragen monodisciplinair blijven beantwoorden. In verreweg de meeste gevallen kunnen burgers direct (zonder verwijzing) bij de eerstelijn terecht. Dat zal niet veranderen.
Regionale eerstelijnsorganisatie
Daarnaast zal op wijkniveau generalistische, continue en persoonsgerichte zorg (en ondersteuning) worden geboden vanuit een herkenbare basisopstelling. Deze bestaat minimaal uit een afvaardiging van huisartsen, wijkverpleegkundigen en sociaal/maatschappelijk werkers. Afhankelijk van de lokale context en specifieke doelgroepen behoren ook andere eerstelijnszorgprofessionals (denk aan de apotheker, fysiotherapeut, diëtist, Specialist Ouderengeneeskunde, Arts Verstandelijk Gehandicapten) tot de ‘basisopstelling’ van de eerstelijnszorg. Op deze manier wordt het mogelijk om samenhangende zorg- en ondersteuningsvragen passend en persoonsgericht te beantwoorden.
Kleinschalige zorg en ondersteuning wordt zo aan de voorkant geborgd, terwijl aanbieders van eerstelijnszorg aan de achterkant worden ondersteund door een brede regionale multidisciplinaire eerstelijnsorganisatie.
Vanuit de eerstelijnszorg ontstaat er dus een open verbinding met het sociaal domein, de tweedelijnszorg en de langdurige zorg. In 2030 is de eerstelijnszorg zo georganiseerd dat zij herkenbaar en aanspreekbaar is voor deze aanpalende sectoren en als collectief één gesprekspartner is voor hen. Samen maken zij niet-verblijvende afspraken over voldoende capaciteit, door-, terug- en uitstroom en -indien nodig- overbruggingszorg.
Realisatie en verantwoordelijkheid - Visie eerstelijnszorg 2030
Om de missie en visie eerstelijnszorg 2030 te realiseren wordt in het discussiedocument gesproken over een aantal veranderopgaven, die uitgesplitst zijn naar thema’s van toestroom, tot door- of uitstroom. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor een regionale multidisciplinaire eerstelijnsorganisatie met een brede vertegenwoordiging vanuit de eerstelijnspartijen. Deze (nieuwe) organisatie neemt namens de gehele eerstelijnszorg in een regio de verantwoordelijkheid voor het realiseren van de veranderopgaven en heeft daarvoor middelen en capaciteit beschikbaar. In principe is elke eerstelijnszorgaanbieder of -professional straks aangesloten bij deze regionale organisatie.
Vooruitlopend op deze ontwikkeling is het ZonMW programma ‘Voorbereidingssubsidie voor regionale versterking eerstelijnszorg’ gestart. Eerstelijnszorgorganisaties kunnen een gezamenlijk subsidieaanvraag doen.
