Het laatste blog in een zesdelige serie over de overstap van het traditionele model naar waardegerichte zorg in de eerstelijnszorg. Hoe kun je met de verschillende partijen aan de slag met waardegedreven zorg?
De overstap naar waardegedreven zorg in de eerstelijnszorg is begonnen. Als gevolg daarvan moeten de verschillende betrokken partijen ook veranderen. In de eerdere blogs van deze serie zijn de betrokken partijen aan bod gekomen. Daarnaast beschreven we de ontwikkelingsfases die de eerstelijnszorg moet doorlopen om waardegedreven zorg in te voeren. Zoals uit de eerdere blogs blijkt, brengt deze ontwikkeling vele uitdagingen met zich mee. Maar waardegedreven zorg vraagt vooral om verandermanagement en om samenwerking tussen alle betrokken partijen.
Afwachten of beginnen?
In de voorgaande blogs beschreven we welke rol voor elk van de partijen in de eerstelijnszorg is weggelegd. De zorgverzekeraars en de overheid scheppen de omgeving waarin waardegedreven zorg succesvol kan worden ingevoerd. Hun hoofdrol is die van financierder en beleidsmaker. De financierder heeft onder andere als taak om de huidige financieringsstructuren aan te passen. Lees hier het interview met Ward Bijlsma van Menzis over waardegedreven inkoop van zorg. De beleidsmaker begeleidt de eerstelijnszorg door de vier ontwikkelingsfases heen door de overgang op de juiste momenten te faciliteren. Bijvoorbeeld met een landelijk EPD met bijbehorende IT-infrastructuur. Het zal nog enkele jaren duren voordat de zorgomgeving ingericht is op waardegedreven zorg. Kunnen de andere partijen dan achteroverleunen en afwachten tot die ontwikkelingen op gang komen? Dat ligt eraan of je als zorgaanbieder mee wilt doen als leider of als volger in het nieuwe zorgsysteem.
De verwachting is dat de zorgaanbieders die als eerste actief meewerken aan de overstap in de toekomst de succesvolle zorgaanbieders zullen zijn. Wanneer deze zorgorganisaties kunnen aantonen dat ze betere patiëntwaarde leveren, zullen ze namelijk meer patiënten naar zich toe trekken. Bovendien zullen zorgverzekeraars sneller contracten afsluiten met zorgaanbieders die de toegevoegde waarde kunnen aantonen.
Het vertrekpunt bepalen.
Het is de taak van de zorgaanbieders om initiatief te tonen. Ze hoeven niet het voortouw te nemen, maar moeten wel hun handopsteken om aan te geven dat ze met waardegedreven zorg aan de slag willen. De zorgverleners spelen een belangrijke rol bij het bepalen en meten van de waarde van de geleverde zorg. Daarbij is de eerste stap het bepalen van het vertrekpunt. Voor welke patiëntengroep wil je als eerstelijnspraktijk waardegedreven zorg als eerste invoeren? Welke bijbehorende medische condities zijn daarbij van toepassing? Denk daarbij ook aan het zorgvolume en de hoeveelheid comorbiditeiten om de complexiteit van dit eerste project overzichtelijk te houden. Ook is het goed om te bekijken of er voor de betreffende medische condities of ziektebeelden een goede uitkomst meting beschikbaar is.
In de zorg worden heel veel dingen gemeten, maar al te vaak niet de dingen die ertoe doen voor patiënten. Je hoeft niet alles vast te leggen. Als je alleen die dingen vastlegt die van belang zijn voor patiënten met een bepaald ziektebeeld, dan houd je een beknopte set met betekenisvolle vragen over, waar je daadwerkelijk het zorgproces mee kunt verbeteren. En kijk in de omgeving eens of er al projecten zijn rondom waardegedreven zorg. Misschien kun je als zorgaanbieder je hierbij aansluiten. Of samen met deze zorgaanbieders een nieuw project starten.
Kaders vaststellen
Zodra het vertrekpunt bepaald is, moeten de kaders worden vastgesteld. Om welk deel van het zorgproces gaat het? Is het alleen de diagnose en de behandeling of ook de follow-up en het screeningsproces? Welke andere partijen horen daarbij? Niet alleen andere zorgaanbieders, maar o.a. ook zorgverzekeraars, patiënten(verenigingen), farmaceutische bedrijven en data- en IT-specialisten. Maak iemand verantwoordelijk voor het regelen van het zorgnetwerk. Dit kan iemand uit de organisatie zijn, maar ook een externe regisseur. Deze zorgprocesregisseur leidt het proces en kan over de belangen van de verschillende partijen heen kijken.
Ook moeten de partijen onderling goed afspreken welke rol ze binnen het zorgtraject vervullen. Bij een onduidelijke rolverdeling gaan partijen taken van elkaar afpakken of blijven belangrijke zaken liggen. Dit geldt voor zorgaanbieders onderling, maar ook voor de verschillende andere betrokken partijen. Zo wordt bijvoorbeeld duidelijk wie de kwaliteit controleert, wie de IT-infrastructuur beheert en wie bepaalde informatie naar de patiënt communiceert. Wanneer een partij nog geen duidelijke rol op het oog heeft, kan deze rol in overleg met de andere partijen worden ingevuld. Ook kan het zo zijn dat twee partijen eigenlijk dezelfde rol op het oog hebben. De zorgprocesregisseur en de overige partijen bekijken dan bij welke partij de rol beter past.
De koers bepalen
In samenspraak met de verschillende partijen bepaalt de zorgprocesregisseur wat de uiteindelijke ambitie is. Aan de hand daarvan kan een stappenplan gemaakt worden voor de komende twee of drie jaar. Dit plan kan een relatief kleine stap zijn op weg naar de uiteindelijke ambitie, maar kan ook een grote stap zijn waarbij tegelijkertijd grote organisatorische veranderingen worden doorgevoerd. Hierbij moet de zorgprocesregisseur wel rekening houden met de mogelijke barrières onderweg.
Meerdere routes leiden uiteindelijk naar goede waardegedreven zorg. Wel is duidelijk dat de betrokken partijen deze weg samen moeten bewandelen. Ze moeten samenwerken op basis van duidelijk gedefinieerde rollen en gezamenlijk besproken verwachtingen. De uitgestippelde koers is het resultaat van goed overleg, waarbij de in de eerdere blogs beschreven oplossingen goede handvatten bieden om de barrières te overwinnen.
Verandering vormgeven
Verandermanagement is een vak apart. Een verandering doorvoeren waarbij verschillende partijen betrokken zijn is een ingewikkeld proces. Er zijn verschillende strategieën om zo’n verandering te benaderen.
Inzicht in de eigen kwaliteiten
Je kunt elke partij gebruik laten maken van zijn eigen kwaliteiten. Daarvoor moet elke partij eerst bij zichzelf nagaan waar hij het beste in is. Een huisarts vindt zijn sterkste punt misschien de diagnostiek, terwijl een praktijkondersteuner meent dat hij uitblinkt in de controlebehandelingen. Het is verstandig om bij de andere betrokken partijen na te gaan of ze de praktijkondersteuner en de huisarts ook voor deze rol de meest geschikte kandidaat vinden. Een rolverdeling die op deze manier wordt vormgegeven, maakt gebruik van ieders kwaliteiten. Zo kan niet alleen de rolverdeling binnen het zorgtraject, maar ook rondom het zorgproces worden ingericht. Volgens dezelfde filosofie kun je als zorgaanbieder kiezen met welk zorgtraject je wilt starten met waardegedreven zorg. Want je wilt natuurlijk datgene aanbieden waar jouw organisatie het beste in is.
Een gezamenlijke toekomstvisie
Om de gezamenlijke visie te bepalen kun je met de verschillende betrokken partijen op zoek gaan naar de overeenkomsten in jullie toekomstvisies. Hiervoor kijk je eerst naar de situatie zoals die in het verleden was, benoem je daar de goede kanten van en bekijk je vervolgens hoe de situatie nu is. Vanuit dat vertrekpunt probeer je met de verschillende partijen een voorstelling te maken over de gewenste toekomst. Door de gewenste toekomstvisie naast de huidige situatie te leggen, wordt duidelijk welke concrete stappen de betrokken partijen moeten nemen om deze gezamenlijke toekomst te bereiken.
Uit deze twee voorbeelden blijkt dat verandermanagement iets is wat je niet op je vrije zondag eventjes leert. Er bestaan veel complexe theorieën en strategieën om een verandering soepel te laten verlopen. Het is daarom verstandig om iemand bij het veranderproces te betrekken die kennis heeft van deze ingewikkelde materie.
Al met al blijkt dat het invoeren van waardegedreven eerstelijnszorg de samenwerking vraagt van zorgaanbieders, zorgverzekeraars, de overheid, patiëntenverenigingen, de farmaceutische industrie en natuurlijk de patiënt zelf. Uiteindelijk groeit de eerstelijnszorg hierdoor uit naar een volwassen marktmodel waarin de toegevoegde waarde voor de patiënt centraal staat. De grote winnaar is hierbij de patiënt, die de baas wordt over zijn eigen zorgtraject en precies weet wat dit hem oplevert. Ook alle andere partijen hebben baat bij deze ontwikkeling, omdat de transparantie toeneemt en de patiëntwaarde toeneemt. De bezwaren en barrières die we onderweg tegenkomen, zijn met enige creativiteit en samenwerking goed op te lossen. Dus waar wachten we nog op?
Dit is het laatste deel in een serie van zes blogs over de verandering van het huidige zorgmodel naar waardegedreven zorg in de eerstelijnszorg.
