De onderstroom

In groepen kunnen de bovenstroom en onderstroom worden onderscheiden. De bovenstroom bestaat uit de harde factoren en rationele zaken zoals de visie, strategie en doelstellingen van een organisatie. Deze bovenstroom kan worden gezien als de tip van een ijsberg (de bovenste 10%).  De onderstroom is hetgeen wat zich onder de waterlijn afspeelt (de overige 90%). In de onderstroom zijn het vaak onzichtbare facetten binnen een groep, ook wel de zachte factoren genoemd en deze zijn niet concreet en niet tastbaar. Hierbij kan worden gedacht aan zelfvertrouwen, motivatie, vertrouwen en weerstand. Het is dat deel waar vaak het minst over gesproken wordt of het onderwerp wat wordt vermeden. Wanneer er geen aandacht wordt gegeven aan de onderstroom kan dit zorgen voor onveiligheid, lage betrokkenheid, maar ook weinig verantwoordelijkheid, uit de hand lopende conflicten, slechte sfeer binnen een groep en sabotagegedrag. Het gevolg hiervan is achterblijvende resultaten en ontevreden medewerkers. Een onderstroom is niet altijd negatief en er zit niet alleen maar rommel in. In de onderstroom zitten juist talloze overtuigingen, relaties en gevoelens die het voor de groep mogelijk maken om te functioneren. Het gedrag uit de onderstroom is vaak automatisch en standaard en is grotendeels onbewust, maar deze kunnen ook zichtbaar worden gemaakt. Er zal daarnaast altijd een bovenstroom en een onderstroom blijven bestaan in groepen, deze zijn met elkaar verbonden.